Hanfod Iaith: Dwyfoli’r Gymraeg ym mudiad iaith y chwedegau a’r saithdegau

Lewis, Owain Rhys 2023. Hanfod Iaith: Dwyfoli’r Gymraeg ym mudiad iaith y chwedegau a’r saithdegau. PhD Thesis, Cardiff University. Item availability restricted.

	PDF - Accepted Post-Print Version Restricted to Repository staff only until 28 February 2026 due to copyright restrictions. Download (1MB)
	PDF (Electronic Theses and Dissertations Publication Form) - Supplemental Material Restricted to Repository staff only Download (1MB)

Abstract

Yn chwedegau a saithdegau’r ugeinfed ganrif, gwelwyd cynnydd sylweddol mewn ymgyrchu gwleidyddol dros y Gymraeg. Roedd y mudiad iaith ar y pryd yn weithgar ac iddo bresenoldeb amlwg yn y disgwrs cyhoeddus. Bwriad y traethawd hwn yw archwilio rhai elfennau o’r sgwrs gyhoeddus honno a’r syniadau oedd yn greiddiol iddi. Ysgogodd y syniad fod yr iaith am farw amryw i fod yn weithgar dros y Gymraeg: fe symbylwyd J. R. Jones yn enwedig i ymateb i’r argyfwng drwy gyflwyno gweledigaeth o iaith oedd yn ei dwyfoli. Cafodd hyn ddylanwad ar syniadaeth nifer yn y mudiad iaith yn y cenedlaethau dilynol, yn arbennig felly Emyr Llywelyn. Cafwyd hefyd wrth-ymateb i’r ffordd ysbrydol hon o synio am iaith gan garfan o Gristionogion a oedd yn gofidio am ddisodli priod le Duw â syniadau cenedlaetholgar. Cafodd hyn yn ei dro ddylanwad ar y mudiad iaith hefyd, ac fe’i mynegwyd yn ysgrifau Ffred Ffransis yn y saithdegau. Er cynnal cryn drafodaeth ynghylch dylanwad hanesyddol y mudiad iaith ar wleidyddiaeth Cymru, ar ffurf Cymdeithas yr Iaith Gymraeg yn benodol, ni bu llawer o drafodaeth am syniadau’r mudiad iaith ynghylch y Gymraeg. Nod y thesis hwn felly yw mynd i’r afael â’r hyn yr oedd rhai aelodau blaenllaw o’r mudiad iaith yn ei weld yn arwyddocaol am iaith a’r syniadau a ddatblygwyd er mwyn cyfiawnhau bodolaeth a pharhad yr iaith er mwyn dirnad rhesymeg ehangach cenedlaetholdeb ieithyddol Cymraeg. Gobeithiaf, drwy ddangos sut mae’r disgwrs cyhoeddus presennol o gwmpas y Gymraeg yn bur wahanol i’r hyn ydoedd yn y cyfnod dan sylw, danlinellu’r ystyriaethau priodol wrth fyfyrio ar sefyllfa bresennol y Gymraeg a’i dyfodol hi.

Item Type:	Thesis (PhD)
Date Type:	Completion
Status:	Unpublished
Schools:	Schools > English, Communication and Philosophy
Subjects:	B Philosophy. Psychology. Religion > B Philosophy (General)
Language other than English:	Welsh
Funders:	Coleg Cymraeg Cenedlaethol
Date of First Compliant Deposit:	29 February 2024
Last Modified:	03 Mar 2025 10:06
URI:	https://orca.cardiff.ac.uk/id/eprint/166626

Actions (repository staff only)

Edit Item